Οι 5 + 1 κίνδυνοι της γρήγορης αστυνομικής οδήγησης
Τα μέτρα αυτοπροστασίας ξεκινούν από τη στιγμή που πιάνουμε το τιμόνι
Γράφει ο Λάμπρος Δημητρέλος
Η γρήγορη οδήγηση καθ’ οδόν προς επείγοντα σήματα του κέντρου επιχειρήσεων, ή κατά τη διάρκεια καταδιώξεων κακοποιών ή σε συνοδείες επιτόκων γυναικών/σοβαρά τραυματιών – πασχόντων/επισήμων προσώπων είναι ένα πολύ επικίνδυνο κομμάτι του αστυνομικού έργου διεθνώς. Το πόσο επικίνδυνο είναι, μπορεί να το αντιληφθεί κανείς εξετάζοντας τους πεσόντες της «δικής μας» αστυνομίας, της ελληνικής. Τα τροχαία ατυχήματα είναι με μεγάλη διαφορά η νούμερο ένα αιτία θανάτου/σοβαρού τραυματισμού, εν ώρα υπηρεσίας, των Ελλήνων αστυνομικών. Σε αυτό συμβάλει και το γεγονός πως στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται κατά κόρον εδώ και πολλές δεκαετίες οι δίκυκλες μοτοσυκλέτες στην αστυνόμευση «πρώτης γραμμής» και σε υπηρεσίες άμεσης ανταπόκρισης, όπως λ.χ. η Ομάδα «Ζ» από το 1979 και η Ομάδα «ΔΙ.ΑΣ.» από το 2011. Υπάρχουν πολλοί κίνδυνοι τους οποίους πρέπει να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει κάθε φορά ο αστυνομικός που οδηγεί στα όρια το περιπολικό αυτοκίνητο ή τη μοτοσυκλέτα του. Αυτοί οι κίνδυνοι ποικίλλουν σε μεγάλο εύρος και συνδέονται μεταξύ άλλων με τον εσωτερικό ψυχισμό, τη συναισθηματική κατάσταση, τη φυσική κατάσταση και την εμπειρία του οδηγού αστυνομικού ή/και το είδος, την κατάσταση του οχήματός του, το περιβάλλον και άλλα. Παρακάτω παρατίθενται οι 5 + 1 σημαντικότεροι κατά την άποψή μου:
- Το περιβάλλον και οι καιρικές συνθήκες
Ο καιρός παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη λήψη απόφασης του αστυνομικού για το πώς θα οδηγήσει και για το πόσο μπορεί να εκμεταλλευθεί όλες τις δυνατότητες του οχήματός του οδηγώντας γρήγορα προς κάποιο επείγον περιστατικό. Ανάλογα με την εποχή και την τοποθεσία, ενδεχομένως θα έχει να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως το ολισθηρό οδόστρωμα και η χαμηλή ορατότητα. Σημεία του δρόμου που λόγω κακοτεχνίας συγκρατούν μεγάλες ποσότητες νερού ελλοχεύουν κίνδυνο υδρολίσθησης και απώλειας ελέγχου του οχήματος, ενώ το χιόνι, ο πάγος ή η ομίχλη δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο το έργο του οδηγού.
- Η αλληλεπίδραση με τις ηλεκτρονικές συσκευές
Ένας παράγοντας που συχνά αγνοείται, πλην όμως αυξάνει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι αστυνομικοί οδηγοί είναι οι ηλεκτρονικές συσκευές του περιπολικού αυτοκινήτου ή της μοτοσυκλέτας. Οι σύγχρονοι led φάροι παραποιούν την οπτική πληροφορία που λαμβάνει ο οδηγός, οι σειρήνες που «ουρλιάζουν» δυσχεραίνουν την επικοινωνία μεταξύ οδηγού και συνοδού, οι πληροφορίες που έρχονται μέσω ασυρμάτου και η προσπάθεια των αστυνομικών να τις λάβουν, μπορούν να αποδιοργανώσουν το πλήρωμα, ήτοι τον οδηγό από την απαιτητική γρήγορη οδήγηση και τον συνοδό από το να τον κατευθύνει – «συν-οδηγεί» μαζί του. Το πρόβλημα αυτό γιγαντώνεται ακόμη περισσότερο όταν μιλάμε για ζεύγος δικυκλιστών, όπως οι αστυνομικοί της Ομάδας «Ζ», οι οποίοι είναι ο ορισμός του multitasking, όντας ταυτόχρονα οδηγοί και συνοδοί, καθώς πρέπει να προσανατολίζονται, οδηγούν, διαβιβάζουν στον ασύρματο κλπ, οδηγώντας ταυτόχρονα σε ακραίες συνθήκες. Ένας τρόπος αντιμετώπισης του multitasking είναι ο 1 του ζεύγους των «Ζητάδων» να απασχολείται μόνο με την οδήγηση και να «ανοίγει δρόμο», ενώ ο 2 σε μια ασφαλή αλλά άμεσα κοντινή απόσταση να έχει την ευχέρεια να διαβιβάζει στον ασύρματο κλπ.
Σε αντίθεση με το περιπολικό αυτοκίνητο, όπου ο συνοδός μπορεί να αναλάβει τον χειρισμό των φάρων – σειρήνων, του ασυρμάτου, την πλοήγηση και το Car PC απεγκλωβίζοντας τον οδηγό από ενέργειες multitasking, οι δικυκλιστές της Ομάδας «Ζ», είναι εκ των πραγμάτων οδηγοί και συνοδοί ταυτόχρονα, κάτι το οποίο απαιτεί υψηλές οδηγικές και αστυνομικές ικανότητες. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο το ότι οι «Ζητάδες» θεωρούνταν και θεωρούνται ελίτ αστυνομικοί.
- Η όραση «τούνελ»
Η όραση «τούνελ» είναι ένα σύμπτωμα της εκδήλωσης του στρες επιβίωσης στο ανθρώπινο σώμα. Ουσιαστικά είναι μια βιολογική αντίδραση όπου το οπτικό πεδίο στενεύει, στην προσπάθεια του εγκεφάλου και των ματιών να εντείνουν τη συγκέντρωσή τους στο «στόχο», ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι ο δρόμος που επίκειται ή ένα καταδιωκόμενο όχημα κλπ. Όταν λοιπόν λαμβάνουμε όλη αυτή την «καυτή» πληροφορία του «στόχου», η αδρεναλίνη ξεχύνεται στο κυκλοφορικό μας σύστημα προετοιμάζοντας το σώμα μας για τη «μάχη» της γρήγορης οδήγησης. Οι παλαιοί εκπαιδευτές οδήγησης (αλλά και αυτοί της αυτοπροστασίας – σκοποβολής, καθώς τα συμπτώματα στο σώμα κατά την ένοπλη/άοπλη μάχη μοιάζουν με αυτά κατά τη γρήγορη οδήγηση), μας έλεγαν «μην ξεχνάτε να αναπνέετε βαθιά». Αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς το σώμα προσαρμόζεται σε κατάσταση μάχης ή φυγής (fight or flight mode), οπότε ανακατευθύνει το αίμα μαζικά προς τις μεγάλες μυϊκές ομάδες, αφήνοντας όποιο όργανο θεωρεί δευτερεύον σε υπολειτουργία, άρα και χωρίς πολύ οξυγόνο. Είναι επίσης πολύ σημαντικό κατά τη γρήγορη οδήγηση, ο συνοδός να οδηγεί μαζί με τον οδηγό, (καθώς είναι προφανές πως τα 4 μάτια είναι καλύτερα από τα 2) και να του «καθαρίζει» διασταυρώσεις στις οποίες πλησιάζουν, να τον προειδοποιεί για πεζούς ή οχήματα (ειδικά αυτά που βρίσκονται στη δεξιά πλευρά του περιπολικού, τα οποία ο οδηγός δε μπορεί να δει εύκολα), επιτρέποντας έτσι στον οδηγό να συγκεντρωθεί απερίσπαστος στην επόμενη κλειστή στροφή, εκμεταλλευόμενος την όραση «τούνελ» που του δημιουργεί το στρες, σα να βλέπει μέσω ακτίνας λέιζερ. Αν μπορούσαμε να έχουμε τα πλάνα μίας κάμερας από το εσωτερικό ενός περιπολικού που κινείται ταχύτατα προς ένα επείγον σήμα ή που καταδιώκει ένα όχημα κακοποιών, η συνεργασία αστυνομικού οδηγού – συνοδού, θυμίζει σε πολλά τη συνεργασία οδηγού – συνοδού ενός αγωνιστικού αυτοκινήτου.
Οι αστυνομικοί πρώτης γραμμής, εκτός από το στρες του αμιγούς περιστατικού, έχουν να διαχειριστούν και το στρες της γρήγορης οδήγησης, το οποίο έχει όμοια συμπτώματα με το πρώτο. Ταχυκαρδία, ταχύπνοια, όραση τούνελ και ακουστικός αποκλεισμός είναι μερικά από αυτά. Οι αστυνομικοί της Ομάδας ΔΙ.ΑΣ. μπορεί σε αντίθεση με τους «Ζητάδες», να έχουν το πλεονέκτημα απεμπλοκής του οδηγού από multitasking (ασυρμάτους, διαβιβάσεις κλπ), έχουν όμως το σοβαρό μειονέκτημα της δυσκολίας διενέργειας οδηγικών ελιγμών, υπό το βάρος του μόνιμου συνεπιβάτη.
- Το κοινό
Είναι γεγονός πως οι άνθρωποι (πεζοί και οδηγοί οχημάτων) σπάνια αντιδρούν προβλέψιμα σε ένα περιπολικό ή μια μοτοσυκλέτα που πλησιάζει με ταχύτητα από πίσω/πλάι τους, χρησιμοποιώντας φάρους και σειρήνες. Πολλοί κοκαλώνουν, άλλοι αντί να κινηθούν δεξιά κινούνται αριστερά, κλείνοντας ουσιαστικά το άνοιγμα της κυκλοφορίας από το οποίο θα διερχόταν το περιπολικό ή η μοτοσυκλέτα. Ειδικά σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές, οι αστυνομικοί οδηγοί πρέπει να μην εφησυχάζουν ούτε λεπτό και να μην υπερβάλλουν, ρυθμίζοντας την ταχύτητά τους ανάλογα με τις περιστάσεις. Ένας κακοποιός που ενεργεί «ΤΑΥΤΗΝ» μεσημβρινές ώρες, ακόμη κι αν διαφύγει, διότι δεν πρόλαβε να αφιχθεί το περιπολικό, (επειδή λ.χ. έκοβε ταχύτητα διερχόμενο έξω από σχολικά συγκροτήματα), θα συλληφθεί αργά ή γρήγορα, καθώς κάποιοι αστυνομικοί, μια άλλη μέρα θα έχουν δεύτερη ευκαιρία. Ένα παιδάκι που το περιπολικό ενδεχομένως είχε παρασύρει έξω από το ίδιο σχολικό συγκρότημα στην προσπάθειά του να φτάσει γρήγορα στο «ΤΑΥΤΗΝ», δε θα έχει δεύτερη ευκαιρία…
- Τα υπόλοιπα αστυνομικά (και μη) οχήματα που ανταποκρίνονται στο ίδιο συμβάν
Δεν είναι λίγες οι φορές που περιπολικά ή οχήματα άμεσης ανάγκης συγκρούονται μεταξύ τους, κατά την προσπάθειά τους για γρήγορη άφιξη στο επείγον συμβάν. Παρά το γεγονός ότι στο κέντρο επιχειρήσεων ένας καλός εκφωνητής φροντίζει να συντονίζει όλα τα περιπολικά και τις μοτοσυκλέτες που ανταποκρίνονται, οι τεχνικές αδυναμίες των συστημάτων επικοινωνιών, αλλά και η ανταπόκριση άλλων υπηρεσιών όπως η Π.Υ. και το Ε.Κ.Α.Β. μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές μεταξύ μας συγκρούσεις. Παραδείγματος χάριν, με το σύστημα TETRAυπήρχε η δυνατότητα όλα τα περιπολικά και οι μοτοσυκλέτες να λαμβάνουν και τις μεταξύ τους διαβιβάσεις (εκτός αυτών του κέντρου). Με τα αναλογικά συστήματα δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, οπότε σπάνια το ένα περιπολικό γνωρίζει από ποιό σημείο συγκλίνουν τα υπόλοιπα. Επίσης, οι αστυνομικοί αδυνατούμε να λαμβάνουμε διαβιβάσεις της Π.Υ. ή του Ε.Κ.Α.Β. και άρα να γνωρίζουμε από πού προσέρχονται τα οχήματα αυτών των υπηρεσιών, γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ σημαντικό όσο πλησιάζουμε προς τον τόπο του συμβάντος να εντείνουμε την προσοχή μας τόσο για λόγους αυτοπροστασίας, αλλά και για την πιθανότητα σύγκρουσης με άλλο ταχύτατα ανταποκρινόμενο όχημα.
Ένας σημαντικός κίνδυνος κατά τη γρήγορη προσέγγιση σε συμβάντα είναι η σύγκρουση του περιπολικού ή της μοτοσυκλέτας μας με όχημα άλλης υπηρεσίας με την οποία μοιραζόμαστε τον ίδιο «αέρα του επείγοντος».
- Έλλειψη υλικοτεχνικού εξοπλισμού και εκπαίδευσης
Το skid car είναι διεθνώς ένα πολύτιμο εργαλείο στην εκπαίδευση αστυνομικών οδηγών, καθώς εξομοιώνει με ακρίβεια συνθήκες οδήγησης σε βροχή, πάγο, χιόνι κλπ, υποχρεώνοντας τον εκπαιδευόμενο να αντιληφθεί το γιατί το αυτοκίνητο ολισθαίνει, μαθαίνοντας του ταυτόχρονα τους χειρισμούς επαναφοράς του. Τέτοιο σύστημα διαθέτει και το Τ.ΕΙ.Μ.Ο. της ελληνικής αστυνομίας.
Πριν από σχεδόν 25 χρόνια, κάποιοι οραματιστές εμπνεύστηκαν και υλοποίησαν ένα σχέδιο εκσυγχρονισμού του στόλου της ΕΛ.ΑΣ. με ένα μικρό αλλά καλά κατανεμημένο αριθμό νέων οχημάτων. Μιλώντας με όρους εκείνης της εποχής, του μακρινού 1995, η ΕΛ.ΑΣ. προμηθεύτηκε κάποια πολύ γρήγορα περιπολικά αυτοκίνητα και υπερσύγχρονες μοτοσυκλέτες. Ο λόγος για τα θρυλικά περιπολικά Opel Astra και για τις μοτοσυκλέτες Yamaha FZ 750 Genesis. Η υπηρεσία που έλαβε τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών των οχημάτων ήταν η Άμεση Δράση Αττικής με τα Astra να κατανέμονται στις τέσσερις Αλλαγές της και τα FZ στην Ομάδα «Ζ». Παράλληλα κάποια λιγότερα κομμάτια διατέθηκαν σε επαρχιακές υπηρεσίες. Προς επίρρωση, σε ηλικία 8 ετών, θυμάμαι την τελετή παράδοσης περιπολικών Astra στο Τμήμα Άμεσης Δράσης Πατρών, σε μια ανοιχτή για το κοινό εκδήλωση που έλαβε χώρα μια ηλιόλουστη Κυριακή του 1995 στην πλατεία Τριών Συμμάχων. Πραγματικά όλη η πόλη συζητούσε τότε την ιπποδύναμη των νέων περιπολικών (κινητήρες Opel GSI, 2.000 κ.εκ. – 150 αλόγων), σε μια εποχή που ο μέσος όρος ιπποδύναμης των αυτοκινήτων κυμαινόταν στα 80 περίπου άλογα. Επιπρόσθετα, η δημιουργία της Ομάδας «Σ» της Άμεσης Δράσης Αττικής την ίδια χρονιά, συγκλόνισε όλη την Ελλάδα, καθώς ο στόλος της αποτελούνταν από υπεραυτοκίνητα της εποχής, κάτι τόσο πρωτόγνωρο και προχωρημένο που οδήγησε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμά μας στις αστυνομίες τους. Παράλληλα σημαντική πρωτοβουλία αποτέλεσε και η ίδρυση του Τμήματος Ειδικής Μετεκπαίδευσης Οδηγών αυτοκινήτου και μοτοσυκλέτας. Δυστυχώς σήμερα, ελάχιστοι από το σύνολο του μάχιμου προσωπικό της ΕΛ.ΑΣ. έχουν εκπαιδευτεί στη γρήγορη και ασφαλή οδήγηση που παρέχει το Τ.ΕΙ.Μ.Ο., ενώ ο στόλος οχημάτων της ΕΛ.ΑΣ. είναι γερασμένος σε ακραίο βαθμό.
Η Ομάδα «Σ», παρά τα λίγα χρόνια λειτουργίας της, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της μέσα από τις πολλές της επιτυχίες, αλλά και λόγω του «εξωτικού» για τα ελληνικά δεδομένα στόλου οχημάτων της. Η ανάγκη για γρήγορα, ισχυρής ιπποδύναμης περιπολικά αυτοκίνητα είναι διαχρονική και σήμερα εντονότερη από το 1995, καθώς το έγκλημα είναι πλέον «πυραυλοκίνητο», ενώ παράλληλα το οδικό δίκτυο της Ελλάδας έχει μεταμορφωθεί με την ύπαρξη πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων κλειστών αυτοκινητοδρόμων να τη διατρέχουν απ’ άκρη σ’ άκρη. Η ανάγκη όμως για εφευρετικά και προοδευτικά μυαλά που να μπορούν να συλλάβουν, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ιδέες και πρωτοβουλίες στην κατεύθυνση της ισχυροποίησης και αναβάθμισης των εργαλείων ουσιαστικής αστυνόμευσης (όπως τα περιπολικά αυτοκίνητα και οι μοτοσυκλέτες), είναι πραγματικά μεγαλύτερη από ποτέ…
Σίγουρα δεν είναι πολλά αυτά που μπορούμε να κάνουμε ως μάχιμοι οδηγοί περιπολικών και μοτοσυκλετών για να μηδενίζουμε κάθε φορά τους προαναφερθέντες (αλλά και άλλους, μη αναφερθέντες) κινδύνους, αλλά αν κάθε φορά παραμένουμε σε εγρήγορση, ενημερωμένοι και έτοιμοι για να αντιμετωπίσουμε όλα αυτά και ακόμη περισσότερα, θα έχουμε κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την ελαχιστοποίηση των κινδύνων του εν ώρα υπηρεσίας τροχαίου ατυχήματος και των εφιαλτικών συνεπειών αυτού…
Το άρθρο αυτό είναι αφιερωμένο στους αδικοχαμένους στην άσφαλτο συναδέλφους μου, στις οικογένειές τους, αλλά και στους συνεργάτες τους που βίωσαν την απόλυτη, βίαιη και ξαφνική συντριβή…
Βιβλιογραφία – Πηγές:
– Advanced Patrol Tactics του Michael Rayburn
– Top five dangers that every officer faces during a pursuit του Jason Hoschouer
– astynomia.gr / Τ.ΕΙ.Μ.Ο.
– Wikipedia, the free encyclopedia
